herb Sas Pruski
Inna nazwa: Tesmer II, Mściszewski I, Msciszewski, Garczyński odmienny
Kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Garczyński, według Alfreda Znamierowskiego odmiana herbu Sas.
Blazon: Herb znany był przynajmniej w dwóch wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego: Sas Pruski (Tesmer II, Mściszewski I, Msciszewski, Garczyński odmienny): W polu błękitnym półksiężyc srebrny na opak (również z twarzą), pod nim takaż strzała, nad nim takież dwie gwiazdy (także złote i ośmiopromienne) w pas. Klejnot: nad hełmem w koronie ogon pawi, na którym strzała srebrna. Labry błękitne, podbite srebrem.
herb Sas Pruski odmienny
Inna nazwa: Tesmer IIa, patrz: Garczyński odmienny
Blazon: Pole czerwone, półksiężyc złoty, brak gwiazd, strzała w klejnocie błękitna, labry czerwone, podbite złotem.
Juliusz Karol Ostrowski podaje herb nazwany przez Pragerta Sas Pruski pod nazwą Mściszewski albo Sas pruski. Pod hasłem Sas Pruski zaś podaje wariant tego herbu z herbarza Rietstapa: W polu czerwonym, nad półksiężycem złotym, strzała na opak między dwiema gwiazdami złotymi. W klejnocie nad hełmem w koronie ramię zbrojne na sześciu piórach czaplich. Informację tą powtarza Tadeusz Gajl.
Najwcześniejsze wzmianki: Wariant podstawowy wymieniany przez szereg herbarzy polsko i niemieckojęzycznych. Najwcześniej pojawia się u Dachnowskiego (Herbarz szlachty Prus Królewskich), zna go też Kasper Niesiecki (Korona polska), dużo uwagi poświęcił mu Franciszek Piekosiński (Herold polski, 1899, autor podaje również drugi wariant za zaginionym rękopisem Dachnowskiego, tzw. rękopisem Baworowskich), wymienia go też Ostrowski (Księga herbowa rodów polskich), Teodor Chrząński (Tablice odmian herbowych, jako Mściszewski albo Sas pruski), zaś z autorów niemieckojęzycznych Winckler (Die nationalitaten Pomerellens) i Żernicki (Der polnische Adel).
Herbowni: Garczyński, Mściszewski (także z przydomkiem Grabla), Tesmer i kilkanaście innych kaszubskich rodów.
Tadeusz Gajl dla wersji Sasa Pruskiego z Rietstapa podaje nazwiska Somnicz i Szczudłowski.
herb Dargolewski
Inna nazwa: Dergolewski, Gut-Dargolewski, Księżyc z Mieczem, Księżyc i Miecz, Sas Pruski odmienny
Kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Sas Pruski.
Blazon: Herb występował przynajmniej w sześciu wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:
herb Dargolewski III
Inna nazwa: Gut-Dargolewski, Zapędowski IIb, Sas Pruski odmienny
Blazon: W polu błękitnym półksiężyc srebrny, pod którym miecz między dwiema takimiż gwiazdami w pas. Brak hełmu, klejnotu i labrów, nad tarczą sama korona.
herb Dargolewski IIIa
Inna nazwa: patrz: Zapędowski II, Zapendowski, Gut Zapędowski, Sas Pruski odmienny
herb Dargolewski IIIb
Inna nazwa: patrz: Zapędowski III, Zapendowski, Gut Zapędowski, Sas Pruski odmienny
herb Dargolewski IV
Inna nazwa: Gut-Dargolewski, Sas Pruski odmienny
Blazon: W polu błękitnym półksiężyc na opak, srebrny, pod którym miecz na opak między dwiema gwiazdami złotymi. Klejnot: nad hełmem bez korony półksiężyc srebrny z gwiazdą złotą na każdym rogu. Labry: błękitne, podbite srebrem.
Najwcześniejsze wzmianki: Wariant podstawowy przytaczany przez Dachnowskiego (Herbarz szlachty Prus Królewskich), Ostrowskiego (Księga herbowa rodów polskich), Bonieckiego (Herbarz polski), Nałęcza-Małachowskiego (Zbiór nazwisk szlachty), Uruskiego (Rodzina. Herbarz szlachty polskiej). Według Nałęcza-Małachowskiego herb notowany w Prusach Królewskich od 1418 roku. Wariant II wymieniany przez Niesieckiego (jako herb Lutomskich, błędnie) i Ostrowskiego. Herb Lutomskich wyglądał bardzo podobnie, ale miał pole błękitne a w klejnocie powtórzone godło na ogonie pawim. Wariant III wymieniany przez Nowego Siebmachera i Ostrowskiego. Odmiany IIIa i IIIb to właściwie herby Zapędowskich, niekoniecznie związane z herbami Dargolewskich. Wariant IV wymienił Siebmacher a za nim Ostrowski.
Rodzina Dargolewskich: Kaszubska rodzina szlachecka z Dargolewa. Pierwsza wzmianka z lat 1607-1619 (Jan Dargolewski dwojga nazwisk Lisewski), kolejne z roku 1704 (Dargolewski, poseł na sejm elekcyjny). Jeszcze w XVI wieku Dargolewo było własnością Dzięcielskich, Dargolewscy mają tam działy w latach 1662 i 1682. Rodzina miała też działy we wsi Dzięcielec, Lublewko, Starbienin. Franz von Dargolewski (zmarł w 1761 roku) posiadał dział w Nawczu, zaś wdowa po nim w Słajszewie. Rodzina wygasła na przełomie XVIII-XIX wieku, ostatnimi z rodu byli Karl Ludwig von Dargolewski oraz Jacob Ludwig von Dargolewski (wzmiankowani w 1784 roku). Dział w Lublewku należał do rodziny jeszcze w 1804 roku. Przemysław Pragert podejrzewa, że rodzina ta ma wspólne pochodzenie z Lutomskimi i Zapędowskimi. Gałąź Dargolewskich z przydomkiem Gut uważa się za wspólny ród z innymi rodzinami używającymi tego przydomka: Zapędowscy, Radoszewscy i inni).
Herbowni: Dargolewski (Dergolewski, błędnie Dargowicz) z przydomkami Gosk i Gut (Gutt). Z przydomkiem Gut kojarzono niekiedy konkretne odmiany herbu: Dargolewski i Dargolewski III.
herb Garczyński
Polski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Sas Pruski. Używany przez rodzinę pochodzenia kaszubskiego.
Blazon: Herb znany był przynajmniej w dwóch wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:
herb Garczyński I
Inna nazwa: Garczynski, Sas Pruski odmienny
Blazon: W polu błękitnym półksiężyc złoty na opak, pod nim strzała srebrna między dwiema gwiazdami złotymi. Klejnot: nad hełmem w koronie cztery pióra strusie. Labry: błękitne, podbite złotem.
herb Garczyński Ia
Inna nazwa: Garczynski, Sas Pruski odmienny
Blazon: Półksiężyc srebrny, inny klejnot: trzy pióra strusie, błękitne między srebrnymi, przeszyte strzałą srebrną w prawo.
Najwcześniejsze wzmianki: Herb wzmiankowany przez Niesieckiego (Korona polska), następnie pojawia się u Bonieckiego (Herbarz polski), Ostrowskiego (Księga herbowa rodów polskich), Chrząński (Tablice odmian herbowych, jako Garczyński a) a także w Nowym Siebmacherze. Z herbem tym wylegitymowali się w Królestwie polskim ze szlachectwa w roku 1837 Ignacy i Julian, potomkowie Stanisława, kasztelana konarsko-łęczyckiego. Wariant odmienny przytaczany przez Niesieckiego, Chrząńskiego (Garczyński b) oraz Siebmachera.
Rodzina Garczyńskich: Rodzina o nazwisku wywodzącym się od gniazdowej wsi Garczyn. Protoplastą rodu mógł być rycerz Krystian z Garczyna, ławnik ziemski tczewski w 1440 roku. Pierwsza wzmianka o nazwisku Garczyński pochodzi już z roku 1482 (Grzegorz, brat Mikołaja w Elżanowie). Kolejna wzmianka z roku 1526 (Wawrzyniec, Maciej, Marcin, Franciszek Klińscy w Garczynie, Leonard Kliński w Radziejewie). Następne wzmianki pochodzą z lat 1570 (Jan Garczyński w Garczynie i Chudominie, Franciszek Garczyński w Garczynie i Starym Wiecu, Lubieszyn i Starych Polaszkach). Oprócz wymienionych wiosek, Garczyńscy posiadali jeszcze działy w innych wsiach na Pomorzu: Liniewo, Iłownica, Orle, Chrztowo, Horniki, Równe, Szumleś w powiecie tczewskim oraz Kęsowo i Tuchółka w powiecie tucholskim, a także Dąbrowa i Pruszewo w powiecie człuchowskim. Garczyńscy byli na Pomorzu majętną szlachtą, piastowali urzędy i posłowali na sejmy. Do przedstawicieli pełniących urzędy należą: Andrzej Garczyński (zmarł w 1667 roku), pisarz pomorski 1642-1650, sędzia tczewski w latach 1651-1667, wicewojewoda pomorski w latach 1658-1667, Wawrzyniec Garczyński, ławnik człuchowski 1618-1626, Wawrzyniec Garczyński, burgrabia pomorski w latach 1650-1662, ławnik człuchowski 1669-1674, Michał Garczyński, ławnik tczewski w latach 1604-1605, Michał von Rautenberg Garczyński, ławnik michałowski w latach 1732-1761, Samson Garczyński, chorąży chełmiński w latach 1658-1667. Garczyńscy utracili gniazdową wieś w XVII wieku, nabyli za to wioski w innych województwach: lubelskim i sandomierskim. Potomkiem Samsona był Stanisław Garczyński (zmarł w 1722 roku), starosta budziszewski i kasztelan konarsko-łęczycki, jego potomstwo żyło i piastowało urzędy głównie w Wielkopolsce. Wielkopolscy Garczyńscy osiągnęli duże znaczenie, to z nich pochodził Stefan Garczyński (zmarł w 1756 roku), chorąży wschowski od 1717 roku, kasztelan gnieźnieński od 1729 roku, kaliski od 1737 roku, poznański od 1748 roku, wojewoda kaliski od 1749 roku, poznański od 1756 roku. Jego potomkowie nadal piastowali urzędy w Wielkopolsce. Zaliczają się tu m.in. Adam Wenanty Alojzy Tadeusz (urodzony w 1791 roku, zmarł w 1863 roku), szambelan pruski, który otrzymał tytuł hrabiowski i herb Garczyński II Hrabia oraz Stefan Florian Garczyński (urodzony w 1805 roku, zmarł w 1833 roku), poeta, przyjaciel Adama Mickiewicza. Wielkopolscy Garczyńscy wylegitymowali się w Królestwie polskim ze szlachectwa z herbami Garczyński w 1837 roku, Ignacy i Julian, potomkowie Stanisława, kasztelana, konarsko-łęczyckiego), oraz herb Sas w 1837 roku, Romuald Garczyński, z roku 1838, Konstanty Garczyński i jego siostra Julianna, również potomkowie Stanisława, z roku 1847 Ignacy Wincenty Jan Garczyński i jego siostra Tekla Ewa).
Herbowni: Garciński, Garczinski, Garczynski, Garczyński, Gartzinski), także z przydomkiem Rautenberg (niemiecka nazwa Radziejewa).
Garczyńskim przypisywano też herb Junosza zapewne błędnie. Pewne gałęzie Garczyńskich w Królestwie porzuciły herb własny na rzecz Sasa. Garczyńskim przypisywano także herb Cielątkowa. Nie wiadomo, czy jest to błąd heraldyków, czy może taki był pierwotny herb dziedziców Garczyna. Ponieważ herb Garczyński bywa uznawany za odmianę Sasa Pruskiego, niewykluczone, że i takim herbem posługiwali się jacyś Garczyńscy. Adam Wenanty Alojzy Tadeusz otrzymał z tytułem hrabiego herb Garczyński II Hrabia. Ponadto zachował się herb Garczyński III, być może przynależny Garczyńskim-Rautenbergom. Tadeusz Gajl przytacza jeszcze inne nazwiska herbownych dla tego herbu: Gąssowski, Hussowski, Jarczewski, Juszczyński, Juszyński. Informacja o Gąssowskich (Gąsowskich) herbu Garczyński pochodzi od Uruskiego. Wedle niego pierwotnie używali herbu Grzymała, który zarzucili w XVII wieku na rzecz herbu Garczyński, a nawet Sas. Nazwisko mieli wziąć od Gąsówki (Gąsówka-Osse i Gąsówka-Skwarki) w ziemi bielskiej. Uruski podaje też, że nosili przydomki Skwarek i Ossa. Uruski pisze również o Juszyńskich (Juszczyńskich). Wedle niego z herbem Garczyński wylegitymowali się w Królestwie w 1843 roku Aleksander Juszyński, syn Eliasza, w 1755 roku dziedzica dóbr Niemorszany Wielkie, wnuk Macieja oraz Samuel, syn Jana, właściciela dóbr Gudziany, wnuk Kazimierza. Zważywszy na nadużycia popełniane w czasie legitymacji szlachectwa, oraz na fakt, że herb Garczyński był herbem własnym, informacje o jakichkolwiek innych nazwiskach należy traktować jako niepewne.
herb Garczyński II Hrabia
Inna nazwa: Garczynski, Garczynski von Rautenberg, Garczyński z Rautenberga, Sas Pruski odmienny
Kaszubski herb hrabiowski, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Sas Pruski.
Blazon: Opis z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego: W polu błękitnym półksiężyc złoty na opak, pod nim strzała srebrna między dwiema gwiazdami ośmiopromiennymi, złotymi. Nad tarczą korona hrabiowska, nad którą hełm w koronie, z którego klejnot: cztery pióra strusie. Labry: błękitne, podbite srebrem.
Najwcześniejsze wzmianki: Herb wymieniany przez Ostrowskiego (Księga herbowa rodów polskich), nadany z przydomkiem von Rautenberg w 1839 roku Adamowi Wenantemu Józefowi Alojzemu Tadeuszowi Garczyńskiemu (urodzony w 1791 roku, zmarł w 1863 roku), szambelanowi pruskiemu, zmarłemu bezpotomnie. Adam Wenanty był prawnukiem Stefana Garczyńskiego herbu Garczyński.
Herbowni: Garczynski, Garczynski von Rautenberg, Garczyński, Garczyński z Rautenberga. Obecnie, ponieważ obdarowany tytułem hrabiowskim zmarł bezpotomnie, żadna rodzina nie ma prawa do tego herbu.
herb Garczyński III
Inna nazwa: Garczynski, Rautenberg-Garczynski, Sas Pruski odmienny
Kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Sas Pruski.
Blazon: Opis z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego: W polu czerwonym półksiężyc srebrny z twarzą na opak, na nim takaż strzała pomiędzy dwiema gwiazdami złotmi. Nad tarczą sama korona szlachecka.
Najwcześniejsze wzmianki: Herb wymieniany w Uzupełnieniach do Nowego Siebmachera.
Herbowni: Garczynski, Garczyński (być może z przydomkiem Rautenberg (Garczynski-Rautenberg).
herb Gut
Inna nazwa: Guta, Gutt, Dargolewski odmienny, Sas Pruski odmienny
Kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Sas Pruski.
Blazon: Opis z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego: W polu błękitnym półksiężyc srebrny na opak, pod którym miecz srebrny pomiędzy dwoma gwiazdami złotymi. Klejnot: nad hełmem w koronie trzy pióra strusie. Labry błękitne, podbite srebrem.
Najwcześniejsze wzmianki: Herb przytaczany przez Żernickiego w "Der polnische Adel".
Herbowni: Nazwisko Gut pochodzi prawdopodobnie od staropruskiego imienia Gutte. Być może protoplastą rodu był Jan Guth, wzmiankowany w 1505. Pierwsze pewne wzmianki pochodzą z 1570 (Petrus Gutt, Joannes Gudt, Martinus Gutt, Jacob Gutt). Należeli oni do drobnej szlachty, przybierając z czasem nazwiska odmiejscowe. Wzmianki nazwisk odmiejscowych pochodzą z lat 1620 (Piotr Gutt łętowski), 1622 (Janusz Gutt Minkowski), 1658 (Wojciech Gutt Radoszewski). Przydomka Gut używali też Zapędowscy, Dargolewscy i Glińscy, toteż uważano ich za potomków Gutów. Rodzina miała występować jeszcze w XVIII wieku, oprócz nazwisk odmiejscowych mieli też używać nazwiska Gutowski.
herb Kiedrowski II odmiana Sas
herb Szpęgawski I
Inna nazwa: Spengawski, Spęgawski, Księżyc odmienny
Blazon: Herb znany przynajmniej w dwóch wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego: W polu czerwonym półksiężyc srebrny nad którym trzy gwiazdy złote (1 i 2). Klejnot: nad hełmem w zawoju czerwono-srebrnym trzy pióra strusie. Labry czerwone podbite srebrem.
Kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta w zależności od wariantu zaliczany do odmian herbów Sas Pruski albo Księżyc (lub Trzy Gwiazdy). Według Alfreda Znamierowskiego, wariant II tego herbu jest odmianą Leliwy.
Najwcześniejsze wzmianki: Herb w wariancie podstawowym jest najstarszą wersją herbu Szpęgawski. Odnotował go Dachnowski (Herbarz szlachty Prus Królewskich...).
Rodzina Szpęgawskich: Drobna szlachta biorąca nazwisko od Szpęgawska na Kociewiu. Ich protoplastą jest być może Johannes Piecha, wzmiankowany w 1571 roku, którego potomstwo przyjęło nazwisko odmiejscowe. Pierwsza wzmianka dotycząca nazwiska Szpęgawski pochodzi z roku 1586 (wdowa z domu Szpęgawska, siostra Michała Spęgawskiego). W kolejnym wieku wzmianki pochodzą z lat 1648 (Maciey Szpęgawski w Sobączu, inni w Chwarzenku i Wiecu Starym), 1682 (Pan Szpęgawski, Pani Spęgawska). Być może wygaśli w XVII wieku, chociaż podobno dziedziczyli jeszcze w XVIII wieku w Szpęgawsku. Szpęgawscy używali przydomka Grabla, przez co łączono ich z Grabla-Mściszewskimi. Herb przypisywany Grablom-Szpęgawskim (Szpęgawski II), nosi pewne podobieństwo do herbu Mściszewskich (Sas Pruski).
Herbowni: Spengawski, Spęgawski, Szpengawski, Szpęgawski z przydomkiem Grabla. Szpęgawskim przypisywano też herby: Sas Pruski oraz Księżyc (vel Trzy Gwiazdy).
herb Szpęgawski II odmiana Leliwa
herb Zapędowski odmiana Leliwa
herb Zapędowski II
Inna nazwa: Zapendowski II, Dargolewski IIIa odmienny, Sas pruski odmienny
Blazon: W polu błękitnym półksiężyc złoty na opak, po bokach i ponad nim po gwieździe złotej, pod półksiężycem miecz. Klejnot: nad hełmem w koronie trzy pióra strusie. Labry błękitne, podbite srebrem.
Najwcześniejsze wzmianki: Wariant II wzmiankowany przez Niesieckiego, Ledebura (Pommersches Wappenbuch) i Dachnowskiego (Herbarz szlachty Prus Królewskich).
Kaszubski herb szlachecki. Drobnoszlachecka rodzina o nazwisku odmiejscowym od Zapędowa. Pierwsze wzmianki z roku 1570 (Piotr, Wawrzyniec i Jan). Rodzina w następnym stuleciu miała jeszcze dział w Żukowie. W wieku XVII odnotowani jako dziedzice w lęborskiem, we wsi Salinko, w XVIII wieku w Chwarznie. Ostatnia wzmianka o rodzinie pochodzi z 1704 roku, być może wygaśli.
Herbowni: Sapendowski, Zapędowski, Zapendowski z przydomkami: Gut (Gutt), Gosk, Galt.
herb Zapędowski III
Inna nazwa: Zapendowski, Dargolewski IIIb odmienny, Sas pruski odmienny
Blazon: Półksiężyc z twarzą, srebrny, dolne gwiazdy są po bokach miecza, brak korony na hełmie, skrajne pióra klejnotu błękitne.
Najwcześniejsze wzmianki: Wariant III wymieniany przez Nowego Siebmachera.
Kaszubski herb szlachecki. Drobnoszlachecka rodzina o nazwisku odmiejscowym od Zapędowa. Pierwsze wzmianki z roku 1570 (Piotr, Wawrzyniec i Jan). Rodzina w następnym stuleciu miała jeszcze dział w Żukowie. W wieku XVII odnotowani jako dziedzice w lęborskiem, we wsi Salinko, w XVIII wieku w Chwarznie. Ostatnia wzmianka o rodzinie pochodzi z 1704 roku, być może wygaśli.
Herbowni: Sapendowski, Zapędowski, Zapendowski z przydomkami: Gut (Gutt), Gosk, Galt.
herb Zawadzki
Inna nazwa: Ostoja odmienny
Polski herb szlachecki, używany na Kaszubach. Według opinii Alfreda Znamierowskiego jest to odmiana herbu Ostoja. Przemysław Pragert skłonny jest uważać za Ostoję odmienną tylko jeden wariant tego herbu (Zawadzki II), do reszty odnosząc się niepewnie.
Blazon: Zachowały się przekazy o przynajmniej czterech wariantach tego herbu. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego. Zestawienia trzech wariantów dokonał Przemysław Pragert:
herb Zawadzki I
Inna nazwa: Ostoja odmienny, Sas pruski odmienny
Blazon: W polu czerwonym półksiężyc złoty, nad nim miecz srebrny na opak; nad nim i po bokach po jednej gwieździe złotej. Klejnot: Półksiężyc złoty. Labry: czerwone podbite złotem.
herb Zawadzki I odmienny
Inna nazwa: Ostoja odmienny
Blazon: Miecz jest w pozycji właściwej, wbity w półksiężyc. Półksiężyc srebrny, z twarzą. Labry podbite srebrem.
herb Zawadzki II
Inna nazwa: Ostoja odmienny
Blazon: W polu czerwonym miecz srebrny, z prawej półksiężyc złoty w prawo, z lewej dwie takież gwiazdy w słup. W klejnocie pięć piór strusich srebrnych. Labry czerwone, podbite złotem.
Istnieje pewna niekonsekwencja co do ułożenia miecza w źródłach współczesnych. Zarówno Tadeusz Gajl jak i Przemysław Pragert korzystali przy rekonstrukcji z tych samych źródeł, ale u jednego miecz jest na opak, u drugiego w pozycji właściwej. Wynika to z tego, że obaj heraldycy korzystali wyłącznie z przekazów pisanych, gdzie nie sprecyzowano tej kwestii[2][4]. Formalnie, z punktu widzenia blazonowania, gdy nie podano położenia miecza, powinien on być w pozycji domyślnej (czyli jak u Pragerta). Jednakże oryginalna pieczęć z tym herbem (szczegóły poniżej), podaje to w wątpliwość.
Najwcześniejsze wzmianki: Herb znany ze źródeł polskich i niemieckich. Wariant I wymieniany przez Dachnowskiego (Herbarz szlachty Prus Królewskich), Niesieckiego i Chrząński (Tablice odmian herbowych), przy czym obaj późniejsi autorzy opierali się na przekazie Dachnowskiego. Wariant I odm. przytoczył Nowy Siebmacher. Wariant II wymieniają Niesiecki, Piotr Nałęcz-Małachowski (Zbiór nazwisk szlachty) i Emilian Szeliga-Żernicki (Der polnische Adel). Herb Zawadzkich zachował się też na odcisku pieczęci Konstantego von Zawadzkiego z roku 1798 i na elementach zastawy stołowej należącej do rodziny.
Herbowni: Zawadzki (Zawacki) także z przydomkami Rusken, Budner (Butner, Büthner), Wengrowo, Broda.
Wariantu I miała używać według Dachnowskiego rodzina Zawackich z Zawdy koło Łasina.
Rodziny tego samego nazwiska miały używać szeregu innych herbów. Tadeusz Gajl wymienia ich 24. Na Kaszubach byli jeszcze Zawadzcy herbu Rogala (według Pragerta najznaczniejsi) oraz Ostoja.
herb Żukowski
Herbowni: Żukowski.
herb Żukowski
Kaszubski herb szlachecki.
Blazon: Herb występował przynajmniej w trzech wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:
herb Żukowski I
Inna nazwa: Walka, Sas pruski odmienny
Blazon: W polu czerwonym półksiężyc złoty, nad nim miecz srebrny; po obu stronach rękojeści po gwieździe złotej. Klejnot: nad hełmem w koronie godło na ogonie pawim. Labry czerwone, podbite srebrem.
herb Żukowski Ia
Inna nazwa: Sas pruski odmienny
Blazon: W polu czerwonym półksiężyc złoty, nad nim miecz srebrny; po obu stronach rękojeści po gwieździe złotej. Klejnot: miecz na opak nad półksiężycem złotym, na ogonie pawim. Labry czerwone, podbite srebrem.
herb Żukowski II
Inna nazwa: Zukowski, Zuchowski, Walka odmienny, Sas pruski odmienny
Blazon: Półksiężyc z twarzą, klejnot to sam ogon pawi.
Najwcześniejsze wzmianki: Wariant pierwszy wymieniany przez Dachnowskiego (Herbarz szlachty Prus Królewskich, jest to pierwsza wzmianka) i Nowego Siebmachera. Wariant Ia wzmiankowany przez Dachnowskiego. Wariant II wymieniany przez Ledebura (Pommersches Wappenbuch) i Nowego Siebmachera.
Rodzina Żukowskich: Rodzina o nazwisku odmiejscowym od Żukowa koło Nowej Cerkwi lub Żukówka koło Parchowa. Pierwsze wzmianki o rodzinie z Żukówka pochodzą z 1599 roku (Paweł, heretyk), kolejna z roku 1608 (Paweł i Wojciech, oraz Marcin, Michał, Maciej, ci ostatni to odrębni Żukowscy, biorący nazwisko od Żukówka). Żukowscy z Żukowa wzmiankowani po raz pierwszy w 1570 roku (trzech Żukowskich). Byli drobną szlachtą, z samego krańca Kaszub. Posiadali działy we wsiach Chwarzno (powiat kościerski), Kęsowo i Wlewsk. W połowie XVII wieku wymieniani jeszcze jako właściciele części we wsiach Malachin, Osowo oraz na Warmii. W XVIII oprócz gniazda posiadali także Stawiska koło Kościerzyny oraz Drzonowo i Zegartowice. Rodzina wydała kilku urzędników ziemskich niskiego szczebla i posłów.
Herbowni: Żukowski (Suckowski, Szuckowski, Zuchowski, Zukowski).
Żródła:
herby Polskie
Herby Polskie
Herby Polskie
"Herbarz Polski - od średniowiecza do XX wieku" - Tadeusz Gajl